ახალგაზრდა პაროდონტოლოგის წვლილი - ნოემბერი 05, 2020
პაროდონტიტსა და ზოგად ჯანმრთელობას შორის ორმხრივი ურთიერთკავშირის არსებობა განპირობებულია იმ ანთებითი პროცესებით, რომლებიც ვითარდება პაროდონტის ქსოვილებში. დაავადებების ურთიერთ ზეგავლენის მექანიზმები განსხვავდება; ხოლო ანთების მედიატორების ზეგავლენით გამოწვეული შედეგები რითაც ისინი მოქმედებენ შორეულ ორგანოებზე, ერთი და იგივეა. აქედან გამომდინარეობს ჰიპოთეზა, რომ პაროდონტიტი შესაძლოა იწვევდესდა/ან ხელს უწყობდეს დაბალი დონის სისტემური ანთების დონის შენარჩუნებას (Low-grade inflammation – LGI).
ექიმ იუორიოს დისერტაცია ეფუძნება ლიტერატურის შეფასებასა და მიმოხილვას. მიმოხილვა მოიცავს კვლევებს, რომლებიც განსაზღვრავს კავშირს დაბალი დონის ანთებას, პაროდონტიტსა და სისტემურ დაავადებებს შორის. განხილული კვლევები ფოკუსირებული იყო დიაბეტსა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებებზე, ისევე, როგორც სხვა დაავადებებსა და მდგომარეობებზე, როგორიცაა სიმსუქნე, ცერებრო-ვასკულარული დაავადება, ენდოთელიალური დისფუნქცია, თირკმლის ქრონიკული დაავადება, ალცჰაიმერის დაავადება, პარკინსონის დაავადება და სისტემური წითელი მგლურა.
დისერტაციის სათაური: “„პაროდონტიტი, დაბალი დონის ანთება და ზოგადი ჯანმრთელობა: ურთიერთქმედებები და კლინიკური გავლენა.”
დისერტაციის ავტორი: მორენა ტინა იურიო (Morena Tina Iuorio)
უნივერსიტეტი: კამპანია ლუიჯი ვანვიტელის უნივერსიტეტი (Università degli Studi della Campania ), იტალია
ხელმძღვანელი: პროფესორი ლ. გუიდა (L. Guida)
დაბალი დონის ანთება
სისტემურ დაავადებებში ანთების წვლილი კარგადაა შესწავლილი. ცოტა ხნის წინ შემოთავაზებულ იქნა დაბალი დონის ანთების (LGI) კონცეფცია. ქრონიკული დაბალი დონის ანთება, როგორც თავად ტერმინიდან ვიგებთ, ხასიათდება ანთებითი ფაქტორების მუდმივი და ზომიერი გამომუშავებით, ძალიან ახლოს მინიმალურ ზღვრულ მაჩვენებლებთან. LGI განისაზღვრება ანთებითი ბიომარკერების, როგორიცაა C-რეაქტიული ცილა (CRP), ფიბრინოგენი, IL-6, ზღვრული მაჩვენებლების მცირე მატებით, თუმცა, რამდენიმე ავტორის მონაცემებით, სისხლის თეთრი უჯრედები, თრომბოციტები, მოლეკულები და ადჰეზიური ცილები (E-selectins, ICAM-1, VCAM-1) ასევე მცირედ მომატებულია. თუმცა, ეს მდგომარეობა ჯერ კიდევ ბოლომდე შესწავლილი არაა და იმავე მიმოხილვის მონაცემებით, რომელსაც ეს დისერტაცია ეფუძნება, ლიტერატურაში არის განსხვავებული განმარტებები და მაჩვენებლები. ანთებითი ბიომარკერების კონცენტრაციები, როგორიცაა CRP, ალბუმინი და სისხლის თეთრი უჯრედების რაოდენობა შესაძლოა მნიშვნელოვნად მერყეობდეს ინფექციის, ქსოვილის დაზიანებისა და სისტემური მდგომარეობებისადმი მწვავე პასუხის დროს, თუმცა, მწვავე ფაზის ეს რეაგენტები ანუ ცილები, შესაძლოა იყოს განხილული როგორც ხანგრძლივად მიმდინარე და უფრო სუსტი სისტემური მდგომარეობის პოტენციურ მარკერებად, რომელიც რეალურად წარმოადგენს დაბალი დონის ანთების მდგომარეობას. ამასთანავე, დღეს უკვე გვაქვს უფრო მგრძნობიარე მეთოდები C-რეაქტიული ცილისა და სხვა მარკერების გამოსავლენად, რათა დავადგინოთ დაბალი დონის ანთების არსებობა, რომლის აღმოჩენაც წარსულში ვერ ხერხდებოდა. მაჩვენებლებზე საუბრისას, ზოგიერთი ავტორი თვლის რომ 3 მგ/ლ-ზე მეტს და 10 მგ/ლ-ზე ნაკლები CRP-ს მაჩვენებელს აღნიშნავს LGI-ს არსებობას, მაგრამ როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სხვადასხვა ბიომარკერისთვის განსხვავებული მაჩვენებლებია შემოთავაზებული სხვადასხვა ლიტერატურულ წყაროში.
ახალი შემოთავაზებულია დაბალი დონის ანთების შეფასების კომბინირებული მეთოდი, რომელიც ეფუძნება პლაზმაში CRP-ის დონის და უჯრედული მარკერების (ლეიკოციტების და თრომბოციტების რაოდენობა, გრანულოციტებისა და ლიმფოციტების თანაფარდობა) კომბინირებულ განსაზღვრას. მომავალ კვლევებში ამ მეთოდის გამოყენება შესაძლოა გახდეს ამ მდგომარეობის ზუსტი განსაზღვრის დასაწყისი. LGI აღიარებულია ზოგიერთი ქრონიკული დაავადების რისკ-ფაქტორად და გამოთქმულია ჰიპოთეზა, რომ არსებობს კავშირი LGI-სა და პაროდონტიტს შორის: ბოლო კვლევები აჩვენებს, რომ პაროდონტიტს შესაძლოა წვლილი შეჰქონდეს დაბალი დონის ანთების მდგომარეობაში, მაგრამ, ასევე, შეიძლება თავად მდგომარეობა იყოს პაროდონტიტის რისკ-ფაქტორი და ახდენდეს გავლენას ზოგიერთი სისტემური მდგომარეობისა და პათოლოგიის (მაგალითად: გულ-სისხლძარღვთა დაავადებები) განვითარებაში (Barbaresko, Koch, Schulze, & Nöthlings, 2013; Cecoro, Annunziata, Iuorio, Nastri, & Guida, 2020; Danesh et al., 2000).
დაბალი დონის ანთება და პაროდონტიტი:
პაროდონტოლოგიაში ბოლო კვლევები ფოკუსირებული იყო ქრონიკული დაბალი დონის ანთების შესაძლო წვლილზე სისტემური ანთების მქონე ფენოტიპის ჩამოყალიბებაში. ნაჩვენებია, რომ პაროდონტიტი არის სისტემური ანთების მაპროვოცირებელი დამოუკიდებელი ფაქტორი, რადგან ბევრი კვლევა გვიჩვენებს, რომ პაროდონტიტიან პაციენტებს ანთებითი მარკერების უფრო მაღალი დონე აქვთ. პაროდონტიტი არის ქრონიკული ინფექციური დაავადება, რომლის შედეგსა და პათოგენეზს მუდმივი ლოკალური ანთებითი პროცესი განაპირობებს, თუმცა, ამ დაავადების დროს ხდება ანთებითი მედიატორების გავრცელება პირის ღრუს ქსოვილების გარეთ, რომელსაც შეუძლია გამოიწვიოს სისტემური ანთება და ანთებითი პროცესები მოშორებულ ქსოვილებშიც. ლოკალურ ინფექციურ დაავადებებს, როგორიცაა პაროდონტიტი, შეუძლია წვლილი შეიტანოს ე.წ. „ჰიპერანთებითი ფენოტიპის“ ჩამოყალიბებაში, რასაც განსაზღვრავს გენეტიკური მდგომარეობები და ანთებისადმი მიდრეკილება.
როგორც ჩანს, სისტემური დაბალი დონის ანთებაზე გავლენას ახდენს პირის ღრუს მიკრობიომის ტიპი, და ფაქტობრივად, ანთებითი მარკერების უფრო მაღალი დონე გვხვდება პაროდონტიტიან პაციენტებში ჯანმრთელ პირებთან შედარებით. მოცირკულირე CRP-ის დონე უფრო მაღალია პაროდონტიტით დაავადებულ პაციენტებში, რომლის მაჩვენებელი მერყეობს 2-დან 10 მგ/ლ, რაც შეესაბამება დაბალი დონის სისტემურ ანთებას (Moutsopoulos & Madianos, 2006). ამასთანავე, ჩანს, რომ ფიბრინოგენისა და სისხლის თეთრი უჯრედების დონე პირდაპირ არის დაკავშირებული ზონდირების სიღრმესა (PPD) და კლინიკური მიმაგრების დარღვევის (CAL) ხარისხთან (Gocke et al., 2014). აგრეთვე, Nibali-სა და თანაავტორების (Nibali et al., 2007) კვლევა გვიჩვენებს პირდაპირპროპორციულ კავშირს პათოლოგიური პაროდონტული ჯიბეების რაოდენობის გაზრდასა და სისხლის თეთრი უჯრედების გაზრდილ რაოდენობას შორის. ფაქტობრივად, ამ კვლევის მიზანი იყო ანთებითი და მეტაბოლური მარკერების (ლეიკოციტები, ლიპიდები და გლუკოზა) შეფასება პაროდონტიტის მძიმე ფორმით დაავადებულ პირებსა და ჯანმრთელ ინდივიდებში. შედეგებმა აჩვენა, რომ ორივე ტიპის მარკერი დაკავშირებული იყო პაციენტის პარდონტოლოგიურ სტატუსთან. პაროდონტიტის მძიმე ფორმით დაავადებულ პაციენტებს ჰქონდათ დაბალი დონის ანთება, რაც განისაზღვრა ნეიტროფილების და ლიმოციტების გაზრდილი რიცხვით, და დისმეტაბოლური სტატუსი, რომელიც შეფასდა HDL, LDL და გლუკოზის დონით. უფრო მეტიც, ამ კვლევით აღმოჩნდა, რომ არსებობდა დოზაზე დამოკიდებული ურთიერთდამოკიდებულება.
დაბალი დონის ანთება და ზოგადი ჯანმრთელობა:
მიმოხილვა, რომელსაც ეფუძნება დისერტაცია, მოიცავდა კვლევებს, რომლებიც აფასებენ კავშირს დაბალი დონის ანთებას, პაროდონტიტსა და ზოგად ჯანმრთელობას შორის. დღემდე დაბალი დონის ანთება მიიჩნევა ზოგიერთი გულ-სისხლძარღვთა, ცერებროვასკულარი და ნეიროდეგენერაციული დაავადების რისკ-ფაქტორად. ყველაზე მნიშვნელოვანი კვლევებით ირკვევა, რომ დაბალი დონის ანთება მიიჩნევა გულ-სისხლძარღვთა დაავადების, ენდოთელიალური დისფუნქციის, დიაბეტის და ალცჰაიმერის რისკ-ფაქტორად; პაროდონტიტს შეუძლია გაზარდოს ანთების დონე CRP-სა და ინტერლეიკინების მომატებით, რაც შესაძლოა წარმოადგენდეს არაპირდაპირ რისკ-ფაქტორს ამ სისტემური პათოლოგიების განვითარებაში. ანალოგიურად, ჩანს, რომ დაბალი დონის ანთება ასევე დაკავშირებულია ინსულტთან და მიოკარდიუმის ინფარქტთან და აღწერილია, თუ როგორ შეგვიძლია შევამციროთ ამ დაავადებების რისკი პაროდონტული მკურნალობის შედეგად დაბალი დონის ანთების შემცირების გზით. Kolb-ისა და თანაავტორების (Kolb & Mandrup-Poulsen, 2010) ნაშრომი თანახმად II ტიპის დიაბეტის მთავარ რისკ-ფაქტორებს (ჭარბი კვება, ძილის დარღვევები, მჯდომარე ცხოვრების სტილი) შეუძლია გამოიწვიოს დაბალი დონის ანთება, რასაც საბოლოოდ მივყავართ დიაბეტამდე, იმ შემთხვევებში, როცა გენეტიკური და/ან ეპიგენეტიკური მიდრეკილებები რისკის ქვეშ აყენებს ანთებისა და მეტაბოლური სტრესის მარეგულირებელ მექანიზმებს. Danesh-სა და თანაავტორების (Danesh et al., 2000) ნაშრომში დაბალი დონის ანთების 4 მარკერი გაიზომა: CRP, შრატის ამიოიდ-A, ლეიკოციტები და ალბუმინი. ამ კვლევით ირკვევა, რომ ეს მაჩვენებლები დაკავშირებულია ერთმანეთთან და ასევე, გულსისხლძარღვთა დაავადებების რისკთან. შესაძლოა, მათი არსებობა გულსისხლძარღვთა დაავადებების სხვა რისკ-ფაქტორებთან კავშირის გარეშე და გვთავაზობს თუ როგორ შეუძლია დაბალი დონის ანთებას წვლილი შეიტანოს ამ დაავადებების განვითარებაში. დაბალი დონის ანთება შესაძლოა იყოს რამდენიმე სისტემური დაავადების რისკ-ფაქტორი და თანმხლები დაავადებები, როგორიცაა პაროდონტიტი, შესაძლოა იწვევდნენ ამ დაავადებებს დაბალი დონის ანთების გამოწვევის გზით (Holmstrup et al., 2017; Pink et al., 2015).
შეჯამება:
ამ შეფასებითი მიმოხილვის მონაცემებით, ვხედავთ კორელაციის შესაძლებლობას სისტემურ დაავადებებსა და პაროდონტიტით გამოწვეული დაბალი დონის ანთებას შორის. ეჭვგარეშეა, რომ კონკრეტული კლინიკური კვლევები საჭიროა ამ ურთიერთკავშირის განსამტკიცებლად, ისევე, როგორც დაბალი დონის ანთების უფრო კონკრეტული და განსაკუთრებული განმარტება, რომელიც დაადგენს ანთებითი მარკერების ბარიერულ და დიაპაზონურ მაჩვენებლებს. ამრიგად, საჭიროა ობზერვაციული კლინიკური კვლევები, რომლებიც შეადარებს დაბალი დონის ანთების მარკერებსა და პაროდონტულ პარამეტრებს პაროდონტიტიან პაციენტებსა და ჯანმრთელ ინდივიდებში, თანმხლები დაავადებებით ან მათ გარეშე.
გამოყენებული და რეკომენდებული ლიტერატურა:
Barbaresko, J., Koch, M., Schulze, M. B., & Nöthlings, U. (2013). Dietary pattern analysis and biomarkers of low-grade inflammation: a systematic literature review. Nutr Rev, 71(8), 511-527. doi:10.1111/nure.12035
Cecoro, G., Annunziata, M., Iuorio, M. T., Nastri, L., & Guida, L. (2020). Periodontitis, Low-Grade Inflammation and Systemic Health: A Scoping Review. Medicina (Kaunas), 56(6). doi:10.3390/medicina56060272
Danesh, J., Whincup, P., Walker, M., Lennon, L., Thomson, A., Appleby, P., . . . Pepys, M. B. (2000). Low grade inflammation and coronary heart disease: prospective study and updated meta-analyses. BMJ, 321(7255), 199-204. doi:10.1136/bmj.321.7255.199
Gocke, C., Holtfreter, B., Misel, P., Grotevendt, A., Jablonowski, L., Nauck, M., & Kocher, T. (2014). Abdominal obesity modifies long-term associations between periodontitis and markers of systemic infammation. In: Elsevier.
Holmstrup, P., Damgaard, C., Olsen, I., Klinge, B., Flyvbjerg, A., Nielsen, C. H., & Hansen, P. R. (2017). Comorbidity of periodontal disease: two sides of the same coin? An introduction for the clinician. J Oral Microbiol, 9(1), 1332710. doi:10.1080/20002297.2017.1332710
Kolb, H., & Mandrup-Poulsen, T. (2010). The global diabetes epidemic as a consequence of lifestyle-induced low-grade inflammation. Diabetologia, 53(1), 10-20. doi:10.1007/s00125-009-1573-7
Moutsopoulos, N. M., & Madianos, P. N. (2006). Low-grade inflammation in chronic infectious diseases: paradigm of periodontal infections. Ann N Y Acad Sci, 1088, 251-264. doi:10.1196/annals.1366.032
Nibali, L., D'Aiuto, F., Griffiths, G., Patel, K., Suvan, J., & Tonetti, M. S. (2007). Severe periodontitis is associated with systemic inflammation and a dysmetabolic status: a case-control study. J Clin Periodontol, 34(11), 931-937. doi:10.1111/j.1600-051X.2007.01133.x
Pink, C., Kocher, T., Meisel, P., Dörr, M., Markus, M. R., Jablonowski, L., . . . Holtfreter, B. (2015). Longitudinal effects of systemic inflammation markers on periodontitis. J Clin Periodontol, 42(11), 988-997. doi:10.1111/jcpe.12473